RakPiersiDlaczegoJa

WIEDZA STUDENTÓW FIZJOTERAPII NA TEMAT

CZYNNIKÓW RYZYKA I PROFILAKTYKI RAKA PIERSI

2. Celem pracy jest analiza wiedzy studentów ostatnich lat studiów licencjackich

i magisterskich fizjoterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego na temat czynników

ryzyka i profilaktyki raka piersi. Dodatkowo zostanie sprawdzona zależność wiedzy od płci

studenta oraz od roku studiów. Praca ta także ma na celu porównanie wiedzy studentów

aktywnych i nieaktywnych zawodowo.

3. Materiał kliniczny i metody

3.1. Charakterystyka grupy badanej

Badaniem zostało objętych 108 studentów Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego z

kierunku fizjoterapii. Przebadano 35 osób z trzeciego roku studiów licencjackich, którzy

stanowili 32,41% grupy badanej, 40 osób drugiego roku studiów stacjonarnych

magisterskich, którzy stanowili 37,04% badanych oraz 33 osób drugiego roku studiów

niestacjonarnych magisterskich, którzy stanowili 30,55% ankietowanych. Przebadane

osoby trzeciego roku stacjonarnych studiów licencjackich stanowili 100% osób

znajdujących sięna tym roku studiów. Procent ankietowanych osób drugiego roku

studiów stacjonarnych magisterskich wynosił 90,91% osób tego roku, zaś przebadane

osoby z drugiego roku studiów niestacjonarnych magisterskich stanowili 89,19% osób

tego rocznika studiów. Pośród przebadanych było 79 kobiet (73,15%) oraz 29

mężczyzn (26,85%). Średnia wieku przebadanych kobiet w latach wynosiła 22 (22 ± 0)

zaś mężczyzn 24,48 (24,48 ± 4,81). W przebadanej grupie 47 osób pracuje w zawodzie,

w tym 36 kobiet (76,6%) i 11 mężczyzn (23,4%). Aktywność zawodową wszystkich

studentów jak i poszczególnych roczników przedstawia rycina 18 i 19.

3.2. Metodologia badań

Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankietowy. Badania

przeprowadzono w okresie od lutego do marca 2017 roku. Grupę badanych stanowili

studenci Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego z kierunku fizjoterapii z trzeciego roku

studiów licencjackich oraz drugiego roku studiów magisterskich (zarówno dziennych

jak i zaocznych). Dobór roczników do badania był celowy, aby porównać wiedzę z

zakresu onkologii podczas określonych etapów studiowania, w których zakres wchodziły

także zajęcia fakultatywne. Jako technikę badawczą wykorzystano ankietę własnej

konstrukcji, która została rozdana do wypełnienia w trakcie wykładu. Prawidłowe

odpowiedzi zostały oznaczone w tabelach kolorem niebieskim. Za każdą poprawną

odpowiedź mogli otrzymać 1 punkt. Maksymalnie można było uzyskać 44 punkty.

Do oceny wiedzy studentów, w badaniach posłużono się skalą ocen zgodną z § 18.

Regulaminu Studiów Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego [46], tj.:

 bardzo dobry (5,0) odpowiadał wynikowi >= 90 % prawidłowych odpowiedzi

 ponad dobry (4,5) odpowiadał wynikowi >= 85 a < 90% prawidłowych odpowiedzi

 dobry (4,0) odpowiadał wynikowi >= 80 a < 85% prawidłowych odpowiedzi

 dość dobry (3,5) odpowiadał wynikowi >= 70 a < 80% prawidłowych odpowiedzi

 dostateczny (3,0) odpowiadał wynikowi >= 60 a < 70% prawidłowych odpowiedzi

 niedostateczny (2,0) odpowiadał wynikowi < 60% prawidłowych odpowiedzi

Udział w badaniu był świadomy, anonimowy i dobrowolny.

3.3. Kwestionariusz ankietowy

Studenci otrzymali do wypełnienia autorski kwestionariusz ankietowy, który składał

się z trzech części: pytań ogólnych, pytań szczegółowych oraz metryczki. W pytaniach

ogólnych zapytano o rodzinne zachorowanie na raka piersi, czy student sam chorował na

raka i czy wykonuje samobadanie piersi oraz czy w trakcie trwania studiów miał zajęcia z

tematyki czynników ryzyka i profilaktyki raka piersi. Część szczegółowa zawierała pytania

dotyczące wiedzy na temat objawów, profilaktyki oraz diagnostyki raka piersi. Część trzecia

– metryczka – zawierała pytania dotyczące wieku, płci oraz aktywności zawodowej. Wzór

ankiety zamieszczono w załączniki numer 1.

3.4. Analiza statystyczna

Do wykonania analizy statystycznej użyto następujących metod:

 analizy wariancji (ANOVA),

 testu t-studenta,

Za poziom istotności statystycznej przyjęto p<0,05.

Analiza statystyczna została wykonana w programie Statistica 6.0.

4. Wyniki badań

Dane uzyskane z wypełnionych kwestionariuszy ankietowych zostały zestawione

w tabeli arkusza kalkulacyjnego. Zliczono pojedyncze wyniki, przeliczono ich odsetkowy

udział jak i średnią wartość.

Z przeprowadzonej ankiety na pytanie pierwsze dotyczące zachorowalności na raka

piersi w rodzinie 82 badanych (75,9%) odpowiedziało, że nie miało w rodzinie osoby

chorującej, 23 badanych (21,3%) miało w rodzinie osoby chorującą na raka piersi, a 3

badanych (2,8%) nie wie czy ktoś w rodzinie chorował. Osoby odpowiadające twierdząco

na pytanie, zostały poproszone o odpowiedź kto z członków rodziny chorował na raka,

najczęstszą odpowiedzią było matka, babcia albo siostra rodzica.

W pytaniu drugim badani odpowiedzieli na pytanie, czy chorowali na raka piersi.

Wszyscy studenci odpowiedzieli, że nigdy nie chorowali.

Samobadanie piersi wykonuje 54 ankietowanych kobiet. Studentki, które

odpowiedziały na pytanie trzecie twierdząco, średnio wykonują samobadanie raz na trzy

miesiące.

Studentom zadano pytanie odnośnie zajęć na studiach. Na pytanie czwarte aż 75,9%,

czyli 82 badanych odpowiedziało, że miało zajęcia z tematyki czynników ryzyka i

profilaktyki raka piersi w trakcie studiów, 19,5% czyli 21 badanych nie miało styczności z

tą tematyką, a 4,6% czyli 5 badanych nie wie czy miało zajęcia z tematyki czynników ryzyka

oraz profilaktyki.

Na pytanie piąte, kto częściej choruje na raka piersi, kobieta czy mężczyzna, wszyscy

studenci jednomyślnie odpowiedzieli, że na raka piersi częściej chorują kobiety.

Istnieje badanie, które sprawdza nosicielstwo mutacji genów supresorowych BRCA1

i BRCA2. Aż 80 badanych (78,%) zaznaczyło, że takie badanie istnieje, tylko 8 badanych

(4%) zaznaczyło, że nie ma takiego badania, a 15 badanych (13,9%) nie znało odpowiedzi

na pytanie szóste.

W poniższym wykresie (Ryc.20.) znajdują się odpowiedzi studentów na pytanie

siódme, dotyczące badań należących do najważniejszych w diagnostyce raka piersi. W tym

pytaniu 37 osób (34,2%) zaznaczyło wszystkie badania diagnostyczne wykrywające raka

 piersi, co jest zgodne z prawdą. Badani najczęściej wybierali mammografię jako odpowiedź

prawidłową, udzieliło jej 104 osób (96,3%). Najrzadziej wybieraną odpowiedzią przez

badanych była biopsja gruboigłowa, została zaznaczona przez 37 osoby (34,2%).

Na pytanie ósme, czy mammografie jest całkowicie bezpiecznym badaniem 73

badanych (67,6%) zaznaczyło, że mammografia jest bezpiecznym badaniem, tylko 35 osób

(32,4%) zaznaczyło, że nie jest całkowicie bezpieczna ze względu na promieniowanie

rentgenowskie.

Aż 95 osób (88%) zaznaczyło w pytaniu dziewiątym, że USG jest bezpiecznym

badaniem, jednak 13 badanych (12%) zaznaczyło, że ultrasonografia nie jest całkowicie

bezpieczna.

Podczas badania ultrasonograficznego lekarz bada piersi oraz jej okolice. Aż 104

studentów (96,3%) zaznaczyło w pytaniu dziesiątym, że jest to zgodne z prawdą, zaś 4

studentów (3,7%) zaznaczyły, że podczas tego badania lekarz kontroluje tylko piersi.

Ginekolog na prośbę pacjenta powinien zbadać piersi, 90 osób (83,3%) zgodziło się

z tym stwierdzeniem, 5 osób (4,6%) zaznaczyło, że lekarz nie ma takiego obowiązku, a 13

osób (12,1%) nie znało odpowiedzi na pytanie jedenaste.

Mammografia jako badanie przesiewowe jest wykonywane między 50-69 rokiem

życia. Z tym stwierdzeniem zgodziło się 43 studentów (39,8%), zaś 59 badanych (54,6%)

zaznaczyło inne przedziały wiekowe. Tylko 6 badanych (5,6%) nie znało odpowiedzi na

pytanie dwunaste (Tab.3).

Ultrasonografia jest badaniem, w którym nie ma ograniczeń wiekowych. Aż 78

badanych (72,2%) udzieliło poprawnej odpowiedzi. Tylko 30 studentów (27,8%) wskazało

inne przedziały wiekowe na pytanie trzynaste.

Samobadanie piersi jest bardzo ważnym elementem profilaktyki raka piersi i nie ma

ograniczeń wiekowych do wykonywania tego badania. Aż 101 studentów (93,6%) uznało tą

odpowiedź za prawidłową. W pytaniu czternastym tylko 7 studentów (6,4%) zaznaczyło

inne przedziały wiekowe.

Samobadanie piersi wykonuje się całą powierzchnią palców. Taką odpowiedź

zaznaczyło 35 badanych (32,4%). Aż 71 badanych (65,7%) zaznaczyło inne odpowiedzi.

Na poniższym wykresie (Ryc.21.) zilustrowano odpowiedzi studentów na pytanie

szesnaste, w którym należało wskazać wszystkie możliwe czynniki ryzyka zwiększające

prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi. Tylko 17 badanych (15,7%) zaznaczyło

wszystkie możliwe czynniki ryzyka. Badani najczęściej wybierali uwarunkowanie

genetyczne jako odpowiedź prawidłową, a udzieliło jej 108 osób (100%). Najrzadziej

wybieraną odpowiedzią przez badanych była spożywanie alkoholu, została zaznaczona

przez 4 osoby (3,7%).

 Kolejny wykres (Ryc.22.) przedstawia odpowiedzi studentów na pytanie

siedemnaste, odnośnie objawów mogących sugerować raka piersi. Tylko 55 studentów

(50,9%) zaznaczyło wszystkie możliwe objawy mogące sugerować raka piersi. Badani

najczęściej wybierali wyczuwalny guzek podczas palpacji piersi jako odpowiedź

prawidłową, a udzieliło jej 103 osób (95,4%). Najrzadziej wybieraną odpowiedzią przez

badanych była objaw skórki pomarańczy, została zaznaczona przez 75 osoby (69,4%).

W pytaniu osiemnastym studenci zostali poproszeni o zaznaczenie wszystkich

prawidłowych pozycji do wykonywania oględzin oraz samobadania piersi. Tylko 5 osób

(4,6%) zaznaczyło wszystkie prawidłowe pozycje. Badani najczęściej wybierali pozycję

stojącą jako odpowiedź prawidłową, a udzieliło jej aż 87 osób (85,5%). Wszystkie

odpowiedzi obrazuje rycina 23.

W dziewiętnastym pytaniu studenci mieli zaznaczyć wszystkie prawidłowe sposoby

przemieszczania dłoni po obszarze piersi podczas wykonywania samobadania piersi.

Tylko 11 studentów (10,9%) zaznaczyło, że wszystkie sposoby są prawidłowe.

Badani najczęściej wybierali ruchy promieniste jako odpowiedź prawidłową,

a udzieliło jej aż 87 osób (80,5%). Najrzadziej wybieraną odpowiedzią przez badanych

była ruchy góra-dół, została zaznaczona tylko przez 16 osoby (14,8%).

Najwięcej prawidłowych odpowiedzi udzielili studenci III roku studiów

stacjonarnych licencjackich uzyskując średnio 29 punkty, zaś najmniej prawidłowych

odpowiedzi zaznaczyli studenci II roku studiów niestacjonarnych magisterskich uzyskując

średnio 27 punktów. Uzyskane wyniki poszczególnych lat przedstawia poniższa tabela 5

oraz rycina 25.

Analiza statystyczna metodą analizy wariancji wykazała, iż między studentami

poszczególnych lat nie ma istotnych statystycznie różnic, (F=1,13; p=0,32)

zaś uzyskany rozkład ma cechy rozkładu normalnego (Ryc.26.).

Studenci III roku studiów licencjackich, którzy pracowali i nie pracowali w zawodzie

uzyskali średnio 29 punktów. Z kolei czynni i nieczynni zawodowo studenci II roku studiów

stacjonarnych magisterskich udzielili średnio 28 poprawnych odpowiedzi. Wśród studentów

II roku studiów niestacjonarnych magisterskich osoby pracujące i niepracujące udzieliły

średnio 26 poprawnych odpowiedzi.

Analiza statystyczna testem t-studenta wykazała, iż nie występuje statystycznie

istotna różnica między poziomem wiedzy studentów pracujących i nie pracujących w

zawodzie (p=0,13). Uzyskane rezultaty przedstawia wykres (Ryc.27.).

W badaniu uczestniczyło 79 kobiet oraz 29 mężczyzn. Studentki uzyskały średnio

29,1 punktów (29,1 ± 4,61), zaś studenci 24,6 punktów (24,6 ± 5,78). Analiza statystyczna

testem t-studenta wykazała, iż istnieje statystycznie istotna różnica pomiędzy poziomem

wiedzy kobiet i mężczyzn (p=0,000059). Kobiety uzyskały większą liczbę punktów niż

mężczyźni, co ilustruje poniższy wykres (Ryc.28.). Analiza statystyczna testem Anova dla

układów czynnikowych wykazała, iż istnieje statystycznie istotna różnica pomiędzy

poziomem wiedzy kobiet i mężczyzn (p=0,000007) w poszczególnych rocznikach. Kobiety

zawsze uzyskiwały większą liczbę punktów niż mężczyźni, jednak najmniejsza różnica w

uzyskanych punktach jest pomiędzy studentami drugiego roku studiów stacjonarnych

magisterskich a największa pomiędzy studentami drugiego roku studiów niestacjonarnych

magisterskich, co ilustruje Ryc.29.

 5. Omówienie wyników i dyskusja

Rak piersi jest jednym z największych onkologicznych problemów na świecie.

Pomimo wielu akcji społecznych oraz uświadamiania społeczeństwa od wielu lat liczba

zachorowań na raka piersi ciągle wzrasta. Krajowy Rejestr Nowotworów odnotował, iż w

roku 2014 w Polsce na raka piersi zachorowało o prawie 300 kobiet więcej iż w 2013 roku.

Największą liczbę zachorowań odnotowuje się u osób po 50 roku życia, jednak zdarza się

też, że do lekarza zgłaszają się już osoby po 20 roku życia. W związku z tym, iż choroba

dotyka coraz młodsze osoby istotna jest wiedza na temat samej profilaktyki diagnostyki raka

piersi, jaki i wiedza na temat samej choroby. Osoby dotknięte schorzeniem zazwyczaj zbyt

późno zgłaszają się do lekarza, konsekwencją tego często jest konieczność wykonania

operacji z amputacja piersi [51].

Paździor z innymi autorkami w 2008 sprawdziła wiedzę 100 kobiet w Olsztynie na

Oddziale Ginekologiczno-Położniczym. Z badań wynikło, iż wiedza kobiet na temat

profilaktyki raka piersi jest mała i nie wykonują one badań profilaktycznych. Oznajmiły,

że czerpią wiedzę głównie z mediów [22].

Sawaryn i Krukar w 2010 roku przeprowadziły badania na temat wiedzy kobiet na

temat czynników ryzyka i profilaktyki raka piersi. Autorki przebadały 30 osób, z badań

wynikło, iż kobiety mają niewielką wiedzę na ten temat. Respondentki uważały, że wynika

to ze słabej edukacji społeczeństwa na temat profilaktyki raka piersi. Z przeprowadzonych

badań wynikło, że respondentki rzadko wykonują samobadanie piersi i nie uczęszczają na

kontrole [27].

W badaniach przeprowadzonych przez Ridana w 2013 roku, który przebadał 100

osób (z czego 50 osób to studenci fizjoterapii Krakowskiej Wyższej Szkoły Promocji

Zdrowia w Krakowie) wyszło, że 62 (83,5%) studentek wykonywało samobadanie piersi z

czego 40 kobiet (53,1%) to studentki fizjoterapii. Pardo w 2015 roku udowodniła, że tylko

17% respondentek wykonuje samobadanie piersi. Wołowski wykazał, że 23,5%

ankietowanych wykonujących samobadanie piersi. Z badań własnych wynikło iż 54

studentek (50%) wykonuje samobadanie piersi, czyli studentki fizjoterapii Gdańskiego

Uniwersytetu Medycznego wypadły dobrze w porównaniu do innych ankietowanych osób.

[21,26,34,].

Ginekolog na prośbę pacjenta powinien zbadać piersi, 90 ankietowanych (83,3%)

zgodziło się z tym stwierdzeniem, 5 ankietowanych (4,6%) zaznaczyło, że lekarz nie ma

takiego obowiązku. Ginekolodzy zazwyczaj nie badają piersi kobiet podczas wizyty, gdyż

nie należy to do rutynowego badania. Jednak każdy ginekolog na prośbę pacjenta wykonuje

takie badanie. Wronkowski z przeprowadzonych badań wywnioskował, że 60 %

ankietowanych kobiet zaznaczyło, iż ginekolog tylko czasami bada piersi podczas wizyty,

8% zaznaczyło, że nigdy nie miało badanych piersi przez ginekologa, zaś 21% kobiet miało

wykonywane badanie piersi podczas każdej wizyty [37].

Z analizy własnej wynikło iż, 37 osób (34,2%) zaznaczyło wszystkie badania

diagnostyczne wykrywające raka piersi takie jak mammografia, ultrasonografia,

mammografia metodą rezonansu magnetycznego, biopsja aspiracyjna cienkoigłowa i

biopsja gruboigłowa. Badani najczęściej wybierali mammografię jako odpowiedź

prawidłową, udzieliło jej 104 osób (96,3%), może to wynikać z faktu, iż jest ona najbardziej

rozpowszechnionym badaniem wykrywającym raka piersi.

Ultrasonografia jest badaniem w którym nie ma ograniczeń wiekowych. Aż 78

badanych (72,2%) udzieliło poprawnej odpowiedzi. Tylko 30 badanych (27,8%) wskazało

nieprawidłowe odpowiedzi. Latos w swojej pracy wywnioskowała iż, 88 kobiet poradni

ginekologiczno-położniczej w Gdyni (60%) zgadza się z tą odpowiedzią [17].

Tylko 17 badanych (15,7%) zaznaczyło wszystkie możliwe czynniki ryzyka, którymi

są płeć wiek, uwarunkowania genetyczne, stosowanie antykoncepcji doustnej lub

hormonalnej terapii zastępczej, wystąpienie miesiączki przed 12 rokiem życia, wystąpienie

menopauzy po 54 roku życia, poród pierwszego dziecka po 30 roku życia, łagodne zmiany

piersi, otyłość, spożywanie alkoholu, spożywanie dużej ilości tłuszczów, promieniowanie

jonizujące. Badani najczęściej wybierali uwarunkowanie genetyczne jako odpowiedź

prawidłową, a udzieliło jej 108 osób (100%), ponieważ jest ona jedną z najczęstszych

przyczyn zachorowania na raka piersi. Najrzadziej wybieraną odpowiedzią przez badanych

był spożywanie alkoholu, została zaznaczona przez 4 osoby (3,7%). Według Krajowego

Rejestru Nowotworów z naukowych analiz wynika, że nie ma bezpiecznej ilości alkoholu.

Każda ilość może przyczynić się do zachorowania na raka piersi. Aldehyd octowy, który jest

toksycznym produktem trawienia etanolu przyczynia się do tego, że alkohol staje się

czynnikiem ryzyka. W badaniach przeprowadzonych przez Latos respondentki również

miały małą świadomość na temat tego, iż spożywanie alkohol może być jednym z

czynników ryzyka zachorowania na raka piersi. W badaniu Pardo wyszło, że większość

respondentek potrafi wymienić większość czynników ryzyka raka piersi. W badaniu

Woźniaka wyszło, że 56% respondentek nie znało odpowiedzi na to pytanie

[13,17,21,36,50]

Z badań własnych na pytanie odnośnie objawów mogących sugerować raka piersi

wywnioskowano, że 55 studentów (50,9%) znało wszystkie możliwe objawy mogące

sugerować raka piersi takie jak ból piersi, guzek, powiększone węzły pachowe, zmiany

kształtu piersi, wyciek z brodawki, wciągnięcie brodawki objaw skórki pomarańczy

owrzodzenie brodawki lub jej okolic. Wyczuwalny guzek podczas palpacji piersi został

najczęściej zaznaczony. Zaznaczyło go 103 osób (95,4%). Najrzadziej wybieraną

odpowiedzią przez badanych była objaw skórki pomarańczy, została zaznaczona przez 75

osoby (69,4%). Może to wynikać z faktu, iż wiele osób nie kojarzy tego objawu z rakiem

piersi a raczej z nagromadzoną tkanką tłuszczową. W badaniach Latos jako najczęstszy

objaw raka piersi respondentki wybierały również guzek w piersi, objaw ten wskazało

92,9%. W obu badaniach również wykazano, że respondenci najczęściej zaznaczyli

powiększenie węzłów chłonnych oraz krwawy lub ropny wyciek z brodawki jako

odpowiedzi prawidłowe [13,17,50].

Samobadanie piersi wykonuje się całą powierzchnią palców. Badania własne

wykazały, że odpowiedź na to pytanie znało 35 badanych (32,4%). Aż 61 osób (56,5%)

zaznaczyło, że samobadanie piersi powinno się wykonywać opuszkami palców. Podręczniki

podają różne sposoby wykonywania samobadania piersi, z tego powodu studenci zaznaczali

różne sposoby wykonywania badania [37].

Podczas wypełniania ankiet studenci zostali poproszeni i zaznaczenie wszystkich

prawidłowych pozycji do wykonywania oględzin oraz samobadania piersi, którymi są

pozycja stojąca, pozycja siedząca pozycja pochylona oraz pozycja leżąca. Tylko 5 osób

(4,6%) zaznaczyło wszystkie prawidłowe pozycje. Badani najczęściej wybierali pozycję

stojącą jako odpowiedź prawidłową, a udzieliło jej 87 osób (85,5%). W badaniu Tkaczuk

również mała liczba respondentów znała odpowiedź na to pytanie, tylko 12%. Istnieje wiele

źródeł ilustrujące jak powinno wyglądać samobadanie piersi, niestety każde z nich czy to

książka, czy źródła internetowe pokazuje inne sposoby do wykonywania tego badania [32].

W ostatnim pytaniu dotyczącym prawidłowych sposobów przemieszczania dłoni po

obszarze piersi podczas wykonywania samobadania piersi studenci zostali poproszeni o

zaznaczenie wszystkich według nich prawidłowych sposobów. Tylko 11 studentów (10,9%)

zaznaczyło, że wszystkie sposoby są prawidłowe. Badani najczęściej wybierali ruchy

promieniste jako odpowiedź prawidłową, a udzieliło jej 87 osób (80,5%). Najrzadziej

wybieraną odpowiedzią przez badanych była ruchy góra-dół, została zaznaczona tylko przez

16 osoby (14,8%). Takie wyniki mogą być przyczyną tego, iż nie ma wiele źródeł na temat

tego jak powinny prawidłowo wyglądać ruchy do wykonania samobadania piersi.

Średni wynik wszystkich studentów to 65,0% poprawnych odpowiedzi. Największą

wiedzą wykazali się studenci III roku stacjonarnych studiów licencjackich, uzyskując średni

wynik 67,3% poprawnych odpowiedzi. Studenci II roku stacjonarnych studiów

magisterskich udzielili średnio 65,0% właściwych odpowiedzi, zaś studenci II roku

niestacjonarnych studiów magisterskich wskazali 62,6% poprawnych odpowiedzi.

Przeprowadzona analiza odpowiedzi studentów wykazała, iż ich wiedza jest na

poziomie dostatecznym i wymagałaby znacznego uzupełnienia. Istnieje wiele fakultetów na,

które student może się zapisać, jest takie prawdopodobieństwo, że w całym cyklu kształcenia

nie będzie miał styczności z tą tematyką. W tym celu należałoby wprowadzić dodatkowe

fakultety lub przeprowadzać bezpłatne szkolenia lub kursy z tematyki profilaktyki oraz

diagnostyki raka piersi. Studenci studiów niestacjonarnych nie mają możliwości wyboru

fakultetów, więc by zwiększyć świadomość czynników ryzyka oraz profilaktyki raka piersi

należałoby stworzyć im możliwość uczestnictwa w tym rodzaju zajęć.

Badania własne wykazały, iż między studentami poszczególnych lat nie ma istotnych

statystycznie różnic. Może wynikać to z tego, iż każdy student ma prawo do uczestnictwa

na studiach licencjackich w takich fakultetach jak: jak bronić się przed rakiem (wpływ

środowiska i uwarunkowania genetyczne) lub podstawy chirurgii onkologicznej. A na

studiach magisterskich może się zapisać na fakultet odnośnie nowoczesnych metod leczenia

w chorobie nowotworowej.

Studenci III roku studiów licencjackich, którzy pracowali i nie pracowali w zawodzie

uzyskali średnio 29 punktów. Z kolei czynni i nieczynni zawodowo studenci II roku studiów

stacjonarnych magisterskich udzielili średnio 28 poprawnych odpowiedzi. Wśród studentów

II roku studiów niestacjonarnych magisterskich osoby pracujące i niepracujące udzieliły

średnio 26 poprawnych odpowiedzi. Z badań własnych wynika, iż nie występuje

statystycznie istotna różnica między poziomem wiedzy studentów aktywnych i

nieaktywnych zawodowo. Może wynikać to z faktu, iż niewielu studentów decyduje się na

pracę w onkologii. Dużo osób pracuje przeważnie w przychodniach gdzie wykonują

wszystkie zabiegi lub szpitalach na oddziałach na przykład ortopedycznych,

neurologicznych albo pediatrycznych.

W badaniu uczestniczyło 79 kobiet oraz 29 mężczyzn. Studentki uzyskały średnio

29,1 punkty (29,1 ± 4,61), zaś studenci 24,6 punktów (24,6 ± 5,78). Badania własne

wykazały, iż istnieje statystycznie istotna różnica pomiędzy średnim wynikiem punktów

kobiet i mężczyzn. Kobiety uzyskały większą liczbę punktów niż mężczyźni. Kolejna

analiza wykazała, iż istnieje również różnica miedzy poziomem wiedzy płci w

poszczególnych rocznikach. Kobiety zawsze uzyskiwały większą ilość punktów niż

mężczyźni, jednak najmniejsza różnica w uzyskanych punktach jest pomiędzy studentami

drugiego roku studiów stacjonarnych magisterskich a największa pomiędzy studentami

drugiego roku studiów niestacjonarnych magisterskich. Różnica ta może wynikać z tego, iż

niewielu mężczyzn ma świadomość, że może zachorować na raka piersi. Mężczyźni

zazwyczaj nie interesują się tą tematyką, ponieważ nie odczuwają takiej potrzeby.

6. Wnioski

 Poziom wiedzy studentów fizjoterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego z

zakresu wiedzy na temat czynników ryzyka i profilaktyki raka piersi jest na

poziomie dostatecznym i wymagałby uzupełnienia.

 Wiedza z tej tematyki nie zależy od czasu trwania nauki.

 Wiedza na temat czynników ryzyka i profilaktyki raka piersi nie jest także

uzależniona od aktywności zawodowej.

 Kobiety mają większą wiedzę na temat czynników ryzyka oraz profilaktyki

Objawy kliniczne raka piersi zawsze zależą od jego stadium zaawansowania.

W początkowym stadium rak piersi przebiega zazwyczaj bezobjawowo. Przeważnie jest

on rozpoznawany przypadkowo podczas palpacji. W ostatnich latach raki piersi

jest często rozpoznawany już w stadium przedklinicznym, dzieje się tak dzięki zastosowaniu

i rozpowszechnieniu badań obrazowych piersi. U około 50 % kobiet pierwszym

objawem jest niebolesny guz zlokalizowany w górnym zewnętrznym kwadrancie piersi,

u około 18% guzek znajduje się obrębie brodawki, u 15% w kwadrancie górnym

wewnętrznym, u 11% w kwadrancie dolnym zewnętrznym i zaledwie u 6 % zlokalizowany

jest w kwadrancie dolnym wewnętrznym piersi (Ryc.7.).

Zlokalizowanie zmiany po stronie lewej jest zazwyczaj częstsze. Takie umiejscowienie guzów

wynika z budowy anatomicznej piersi. Mężczyźni zgłaszają się do lekarza zazwyczaj z nowotworem

w bardziej zaawansowanymstadium, często sąjuż zajęte regionalne węzły chłonne co rokuje gorszą

prognozę nawyleczenie. U około 90% mężczyzn najczęstszym objawem jest niebolesny guz zlokalizowany

za brodawką sutka. Drugim, ale rzadszym umiejscowieniem jest kwadrant górny boczny piersi.

Ryc.7. Najczęstsze umiejscowienie raka piersi u kobiet (Źródło: Murawa D.,

Dyzmann-Sroka A., Kycler W., Lamch K.,Kubiak A., Jędrzejczak A.,Trojanowski M.,

Szczepański Ł., ABC Raka Piersi, Wielkopolskie Centrum Onkologii , Poznań 2010).

Innymi objawami raka piersi u obu płci mogą być:

 asymetryczność sutków,

 zniekształcenie lub wciągnięcie skóry nad guzem,

 owrzodzenie brodawki lub jej okolic,

 dodatkowe guzki,

 wciągnięcie brodawki,

 ból z nieznanych przyczyn,

 nieznaczne pogrubienie skóry,

 obraz skórki pomarańczy,

 świąd lub pieczenie brodawki,

 krwisty lub bezbarwny wyciek z brodawki,

 powiększone pachowe węzły chłonnych po stronie zajętej piersi, a później

powiększone węzły szyjno-nadobojczykowe,

 obrzęk skóry, jej zaczerwienieniem oraz nadmierne ocieplenie.

Ryc.8. Fotografie przedstawiające objawy raka piersi. Zniekształcenie oraz wciągnięcie

brodawki, owrzodzenie skóry wokół brodawki, krwawy wyciek z sutka , skórka pomarańczy

(Źródło: Murawa D., Dyzmann-Sroka A., Kycler W., Lamch K.,Kubiak A., Jędrzejczak A., Trojanowski M.,

Szczepański Ł., ABC Raka Piersi, Wielkopolskie Centrum Onkologii , Poznań 2010).

U około 10% osób nowotwór rozpoznawany jest w stadium uogólnienia, oznacza to,

że najczęściej występują już wtedy przerzuty do mózgu, płuc, wątroby oraz kości.

Ocenę stopnia zaawansowania u kobiet oraz mężczyzn jest określana na podstawie

klasyfikacji TNM, która została opracowana przez Międzynarodową Unię do Walki z Rakiem.

Cecha T w obu klasyfikacjach oznacza guz pierwotny, dopisek a,b,c,d jego wielkość

oraz umiejscowienie. Cecha N oznacza regionalne węzły chłonne, wielkość przerzutu w

węźle i ilość węzłów z przerzutami. Cecha M oznacz czy występują przerzuty do narządów

odległych. Stopień zaawansowania tradycyjnie podpisujemy numerem od 0 do 4.

Klasyfikacja zaawansowania klinicznego może opierać się na badaniu klinicznym,

A klasyfikacja patologiczna na badaniu mikroskopowym.

Klasyfikacja zaawansowania klinicznego według TNM

Tx - nie ma możliwości określenia guza pierwotnego,

T0 - brak guza pierwotnego,

Tis - rak przedinwazyjny,

T1 - wielkość guza do 2 cm,

T2 - wielkość guza pomiędzy 2 – 5 cm,

T3 - wielkość guza powyżej 5 cm,

Nx - nie ma możliwości oceny węzłów chłonnych,

N0 - brak przerzutów do okolicznych węzłów chłonnych,

N1 - zajęte węzły pachowe ale ruchome po stronie guza,

N2 - zajęte węzły pachowe nieruchome po stronie guza,

N3 - zajęte węzły za mostkowe po stronie guza,

Mx - nie ma możliwości oceny przerzutów odległych,

M0 - brak przerzutów odległych,

M1- przerzuty odległe.

Obecnie rak piersi jest największym problemem onkologicznym na świecie. Stanowion aż

22% ogółu zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet i zaledwie 1% ogółu

zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn. W krajach rozwiniętych występuje około50%

zachorowań na tę chorobę, jednak większość zgonów odnotowano w krajach słabiej

rozwiniętych prawie 60%. Dane z 2008 roku informują, że w krajach Unii Europejskiej

330000 kobiet zostało zdiagnozowanych na raka piersi, zaś około 89 000 umarło na

tą chorobę. Według Krajowego Rejestru Nowotworów od lat 80 liczba rejestrowanych

zachorowań na raka piersi ciągle wzrasta, co przedstawia tabela 1.

Tab.1. Tabela przedstawiająca zachorowalność na nowotwory piersi u kobiet

w Polsce w latach 1980-2013.

W roku 2013 aż 17142 kobiet zachorowało na raka piersi. W 2010 roku odnotowano,

iż liczba zachorowań na raka piersi w Polsce była o 35% niższa niż średnia liczba

zachorowań dla krajów Unii Europejskiej (Ryc.1.).

Ryc.1. Porównanie zachorowalności na nowotwory piersi w Polsce i

w krajach Unii Europejskiej.

Liczba zachorowań na raka piersi u kobiet w ciągu ostatnich trzech dekad podwoił

się (Ryc.2. i Ryc.3.), zaś u mężczyzn zachorowalność utrzymuje się na stałym poziomie. W

2008 roku odnotowano 119 przypadków nowych zachorowań na raka piersi.

Ryc.2. Trendy zachorowalności na nowotwory piersi w Polsce w latach

1980- 2010.

Ryc.3. Trendy zachorowalności na nowotwory piersi w Polsce w latach

1980-2013 w wybranych grupach wieku.

Zachorowalność na raka piersi kobiet w wieku pomiędzy 20-49 rokiem życia wzrosła

w ciągu ostatnich trzech dekad. Po 50 roku życia występuje około 80% zachorowań na raka

piersi, z czego 50% zachorowań diagnozuje się przeważnie między 50 a 69 rokiem życia.

Ryzyko zachorowania raka piersi wzrasta wraz z wiekiem co przedstawia rycina 4.

Najwyższy wzrost ryzyka zachorowania notuje się wśród kobiet w wieku 50-69 lat.

Ryc.4. Zachorowalność na nowotwory piersi w Polsce w latach

2011-2013 w zależności od wieku.

U osób, u których został zdiagnozowany rak piersi w latach 2000-2002, jednoroczne

wskaźniki przeżyć wynosiły 92,8%, zaś w latach 2003-2005 wynosiły one 93,2%. Przeżycia

pięcioletnie wśród pacjentów z nowotworami piersi nieznacznie wzrosły z 75,0% w latach

2000-2002 do 77,2% w latach 2003-2005 (Ryc.5) .

Ryc.5. Wskaźnik 1-rocznych i 5-letnich przeżyć względnych u

chorych na nowotwory piersi w Polsce.

W Polsce nowotwór piersi jest drugą przyczyną zgonów spowodowanych przez

nowotwory złośliwe wśród kobiet, stanowi on około 13% wszystkich zgonów, a liczba

zarejestrowanych zgonów na ten nowotwór w ostatnich latach wynosi około 5000 kobiet

rocznie, co przedstawia tabela 2. U mężczyzn w 2008 roku odnotowano w Polsce 37 zgonów

na raka piersi.

Tab.2. Umieralność na nowotwory piersi w Polsce w latach 1956-2013.

Umieralność na raka piersi jest w Polsce zatem o niecałe 20% niższa niż przeciętna

umieralność w Unii Europejskiej co przedstawia rycina 6.

Ryc.6. Porównanie umieralności na nowotwory piersi w Polsce i w krajach

Unii Europejskiej.

źróda:

1. Wojciechowska U., Didkowska J., Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w

Polsce, Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut im. Marii

Skłodowskiej - Curie

http://onkologia.org.pl/raporty/, [dostęp 20.02.2019].

2. Jassem J., Krzakowski M., Rak piersi : praktyczny przewodnik dla lekarzy, Wyd.2,

Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2014.

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym wśród kobiet. W przypadku płci męskiej ten rodzaj raka stanowi około 1% wszystkich nowotworów złośliwych piersi. Ponadto, nowotwór ten jest drugą przyczyną zgonów spowodowanych przez nowotwory złośliwe w Polsce. U mężczyzn od prawie 1980 roku liczba nowych zachorowań utrzymuje się na takim samym poziomie, jednak w populacji kobiet zaobserwowano, od wielu lat wzrost zachorowań na ten nowotwór. Z tego powodu obecnie kładzie się duży nacisk na szerzenie wiedzy dotyczącej raka piersi, profilaktyki oraz badań przesiewowych, które mają na celu wczesne wykrycie nowotworu i szybkie leczenie ewentualnych powikłań oraz przerzutów. Niekiedy takie postępowanie umożliwia też całkowite wyleczenie pacjenta. Jednakże brak świadomości na temat zachorowalności, częstotliwości jego występowania, przebiegu oraz lekceważenie objawów często prowadzi do najgorszego etapu czyli zgonu osoby chorej. Aby zwiększyć świadomość ludzi na temat raka piersi, na całym świecie w październiku obchodzi się Miesiąc Świadomości Raka Piersi. Jest to coroczna akcja, której celem jest informowanie o możliwościach wykrywania raka, jego sposobach leczenia, opiece pooperacyjnej jak i czynnikach ryzyka. Jej symbolem stała się różowa wstążeczka, której noszenie jest oznaką solidarności z kobietami cierpiącymi na tą chorobę. W promowanie walki z rakiem włączają się środowiska medyczne, różnego rodzaju organizacje pozarządowe, a także słynni artyści, sportowcy jaki i politycy. Pomimo tych akcji świadomość społeczeństwa na temat raka piersi jest nadal ciągle mała, ponieważ zachorowalność na nowotwory złośliwe piersi u kobiet w ciągu ostatnich trzech dekad wzrosła ponad 2-krotnie, a większość mężczyzn nie ma świadomości, iż może zachorować na ten rodzaj choroby.